Khám phá công nghệ chống nói dối

Người ta nói dối vì nhiều nguyên nhân. Bình thường , nói dối giúp ta không gặp Sự tình với luật pháp , với ông chủ hay nhà cầm quyền. Đôi lúc bạn có thể phát hiện được ai đang nói dối , nhưng điều đó thật sự thật khó lắm thay chút nào. Polygraphs , thường được nhắc đến là “máy phát hiện nói dối” – lie detector – là một thiết bị ghi lại những đặc tính sinh lý của cơ thể. Không như tên của nó , thiết bị này không phát hiện được ai đang nói dối , nó chỉ phát hiện những hành vi giống-như-khi-đang-nói-dối được biểu hiện ra. Bạn có tin rằng bạn có thể đánh lừa được chiếc máy và người thẩm tra không? Trong bài viết này , bạn sẽ biết được chiếc máy hoạt động như thế nào , một cuộc thẩm tra sẽ diễn ra như thế nào , và đương nhiên , các cách để đánh lừa nó. Một chiếc máy polygraph đơn thuần là sự tổng hợp của các thiết bị y học dùng để đo mật hiệu sinh tồn của con người. Khi đối tượng bị hỏi về một Sự tình nào đó , người thẩm tra sẽ theo dõi nhịp tim , huyết áp , nhịp thở và độ dẫn điện của da – electro-dermal activity ( cũng là sự tiết mồ hôi , cụ thể trường hợp này là ở đầu ngón tay ) so với mực độ bình thường. Sự đổi thay có thể do đối tượng đang nói dối , nhưng Cuối cùng còn phụ thuộc vào người thẩm tra. Máy polygraph thường được sử dụng trong điều tra tội phạm , nhưng ngoài ra còn được sử dụng với nhiều mục đich khác. Người ta có thể sử dụng chiếc máy này với bạn trước khi bạn đi xin việc: nhiều chính phủ , các cơ quan bí ẩn sẽ yêu cầu bạn trải qua cuộc thẩm tra với chiếc máy polygraph khi tuyển chọn. Cuộc thẩm tra với chiếc máy polygraph được thiết kế để theo dõi các đáp ứng không tự chủ khi đối tượng bị hỏi rơi vào trạng thái stress , giá dụ như stress khi nói dối. Chiếc máy không thể chỉ ra được chính xác ai đang nói dối , theo Dr. Bob Lee , nguyên chủ toạ của Axciton Systems , một công ty chuyên sản xuất máy polygraph. Nói gì thì nói thì ngoài ra cũng thừa thãi đáp ứng sinh lý khác của cơ thể khi chúng tôi tráo chác một ai đó , vì thế qua việc đặt ra các câu hỏi cho đối tượng và quan sát sự đổi thay sắc thái của họ , người thẩm tra có thể xác định xem đối tượng có đang nói dối hay không. Chiếc máy Polygraph Chiếc máy polygraph đã trải qua nhiều sự đổi thay quan trọng trong thập kỉ qua. Nhiều năm trước , giống như trong các bộ phim cũ , máy polygraph là một thiết bị với những cái kim nhỏ vạch các đường thẳng lên cuộc giấy chạy liên tục. Nó được gọi là analog polygraph. Ngày nay , hầu hết các máy polygraph đều được thực hiện qua hệ thống điện tử: cuộn giấy chạy được thay bằng những thuật toán phức tạp và một màn hình máy tính. Khi bạn ngồi vào chiếc ghế dành cho việc thẩm tra , dồi dào ống và dây được nối với cơ thể bạn tại những vị trí đặc biệt để đo mật hiệu sinh tồn: hành vi nói dối sẽ làm đổi thay những mật hiệu này và có thể được phát hiện bởi chiếc máy và người thẩm tra chuyên nghiệp – đôi khi được gọi là nhà tâm sinh lý của pháp viện – forensic psychophysiologist ( FP ). Họ sẽ thẩm tra sự biến thiên của các mật hiệu như: + tần suất thở: 2 ống đầy khí được buộc vòng vo ngực và bụng của đối tượng. Khi cơ bụng hay cơ ngực nở ra , khí trời trong ống bị nép vào. Ở máy analog polygraph , khí trời sẽ tác động vào một ống gió , giống với chiếc accordeon , ống này tiếp tác động vào một cần cơ học đã được nối sẵn với chiếc bút ghi để rồi nó vạch lên trên cuộn giấy những đường biểu hiện sự đổi thay của Thở. Máy polygraph điện tử sử dụng một máy biến năng để chuyển năng lượng do khí trời bị nén ra đời thành tín hiệu điện. + huyết áp – nhịp tim: một băng đo huyết áp được quấn quanh cánh tay. Những cái ổng được nối từ băng quấn tới máy polygraph. Khi máu được bơm qua đoạn mạch ở cánh tay nó tạo ra âm thanh , sự đổi thay huyết áp làm âm thanh đổi thay và di chuyển khí trời trong ống , và từ đó làm di chuyển cây viết như ở phần trên. Và đối với máy polygraph điện tử thì tín hiệu này cũng được chuyển thành tín hiệu điện nhờ máy biến năng. + Độ cách điện của da: cũng Ấy là đo độ dẫn điện của da , về cơ bản là đo mực độ mồ hôi ở đầu ngón tay. Đầu ngón tay là nơi mềm xốp nhất của thân hình , rất dễ theo dõi việc ra mồ hôi tại đây. Và khi bị stress , ta sẽ ra nhiều mồ hôi hơn thông thường. Những bản kim loại – galvanometer – sẽ được kẹp vào đầu 2 ngón tay của đối tượng. Những tấm này sẽ đo độ dẫn điện của da: khi ra mồ hôi , da sẽ dẫn điện Trội hơn khi da khô. Một vài loại máy polygraph khác còn có khả năng ghi lại cử động của chân và tay. Khi người thẩm tra đặt ra câu hỏi , tín hiệu từ những cảm biến nối với thân hình sẽ ghi lại vào một dải giấy chạy liên tục. Bạn sẽ biết thêm về người thẩm tra và cuộc thẩm tra với máy polygraph ngay sau đây. Những người không ủng hộ máy polygraph thì tuy rằng máy phát hiện nói dối là điều không tưởng , và độ chuẩn xác của nó không hơn việc tung đồng xu là mấy. “Không thể có cỗ máy nào có khả năng phát hiện được ai nói thật , ai nói dối” , theo American Civil Liberties Union. “Cỗ máy phát hiện nói dối không đo lường mực độ thực hư , nó đo sự đổi thay của huyết áp , nhịp thở , mực độ ra mồ hôi , mà những tham số này có khả năng đổi thay trong nhiều trạng thái phú cho hình thể khác của con người”. Lee , người đã thực hiện những cuộc thẩm tra nói dối trong hơn 18 năm , đồng ý về việc chiếc máy polygraph không phát hiện được người nói dối. “Nhiều năm qua người ta gán cho cỗ máy này cái tên ‘cỗ máy phát hiện nói dối’ , nhưng từ góc độ khoa học , không có chiếc máy nào có khả năng phát hiện sự dối trá. Tôi không thể nói cho bạn biết sự dối trá nó như thế nào.”. Nhưng ông cũng khẳng định rằng máy polygraph có khả năng chính xác được những biểu lộ lừa đảo ngay khi đối tượng chịu cả những sức ép từ cuộc thẩm tra. “Một FP được huấn luyện tốt sẽ có được sự quan sát nhạy bén và phân tách chuẩn xác nhằm chỉ ra ai đang nói dối”. Vậy FP là người như thế nào? Trong phần tiếp theo , bạn sẽ tìm hiểu xem người thực hiện cuộc thẩm tra này là ai và điều gì giúp họ quản lý được cuộc thẩm tra này. Người thực hiện cuộc thẩm tra Sẽ chỉ có 2 người trong căn phòng suốt buổi thẩm tra – người thực hiện và đối tượng cần thẩm tra. Những người thực hiện thường được gọi là forensic psychophysiologists ( FP ). Vì chỉ có 2 người trong căn phòng suốt cuộc thẩm tra , nên những cử chỉ của FP sẽ ảnh hưởng dồi dào tới Cuối cùng thẩm tra. “Đó là yếu tố quan trọng khi đối tượng bị tra hỏi về một tội ác nào đó , ” Lee nói , “Hãy nhìn xem , tôi không biết họ nói dối hay không , tôi cũng không quan tâm xem họ có tội hay không. Tôi hoàn toàn đứng ở giữa hai bên đối lập và không có chút định kiến khi họ bước vào. Và khi tôi nhận ra họ không nói dối , tôi sẽ lập khắc trở thành luật sư của họ”. FP có nhiều việc phải làm để thực hiện được Nửa ngày kiểm tra: + Cài đặt máy và Dự bị cho buổi test. + Đưa ra những câu hỏi. + Đưa ra nhận xét qua loa về đối tượng. + Đánh giá và ước tính Cuối cùng. Cách đặt câu hỏi cũng ảnh hưởng không nhỏ tới Cuối cùng của cuộc thẩm tra. Có nhiều Sự tình mà FP cần phải cân nhắc để đưa vào câu hỏi , ví dụ như về văn hóa hay tập quán. Sẽ có những chủ đề mà khi ta đề cập đến sẽ làm đối tượng có những biến hóa dễ nhầm với những hành vi nói dối. Cách đưa ra câu hỏi sẽ ảnh hưởng đến cách đối tượng suy nghĩ và cách đối tượng đáp lại câu hỏi đó. Hiện tại có khoảng 3.500 FP trên khắp nước Mỹ , trong đó 2.000 người làm việc cho các tổ chức chuyên nghiệp , theo tiến sĩ Frank Horvath , giảng sư đại học bang Michigan về phạm nhân pháp luật và là thành viên của American Polygraph Association. Horvath luôn quan tâm tới chất lượng của những FP không chuyên. Luật pháp cho phép sử dụng giấy phép hành nghề từ bang này sang bang khác , bởi thế không có chính phủ nào trực tiếp quản lý những giấy phép này. Horvath còn cảm thấy việc huấn luyện những FP này còn rất đạm bạc. “Tôi không nghĩ là việc cấp giấy phép hành nghề tự do cho các FP này là hợp lý. Sẽ thật bất công cho các FP khác” , Horvath nói. "Chúng tôi đặt ra nhiều chương trình về kỹ năng của các FP. Bạn có khả năng mua một chiếc máy polygraph , sau đó mang đến Michigan , nhưng bạn sẽ không thể làm việc được ở đây do chúng tôi có những điều luật quy định chặt chịa. Nhưng bạn có khả năng mạng chiếc máy tới Ohio và mở văn phòng hoạt động”. Hiện tại , một số người có khả năng tham dự vào các lớp học nội trú để có khả năng chính thức được xác nhận là FP với hiệp hội nhà nước. Một số bang ở Mỹ đề nghị FP phải được huấn luyện tốt. Lại có nhiều trường xung quanh nước Mỹ được xây dựng nhằm huấn luyện Quần chúng trở thành các FP. Một trong số đó là Học viện nhà nước Axciton , được xây dựng bởi Lee. Trường đã được chính thức xác nhận bởi American Polygraph Association. Dưới đây là các bước mà một học viên phải trải qua để có được chứng chỉ hành nghề FP: + Trước khi được vào trường , họ phải có được bằng tú tài hoặc 5 năm kinh nghiệm trong việc điều tra và bằng cao học. + Học viên tham dự và phải vượt qua 10 khóa học với cường độ rất cao. Chương trình giảng dạy còn bao gồm cả Tâm lý , sinh lý , tập quán , lịch sử , cấu trúc câu hỏi , đánh giá tâm lý qua lời nói , biểu đồ đánh giá và phân tách các dữ liệu thu được. + Học viên phải trải qua một khóa học cùng với việc thực hiện tối thiểu 25 lượt thẩm tra tương ứng mỗi trường hợp. Có khả năng xem lại được các lượt thẩm tra. Khóa học này có khả năng kéo dài 8 tháng hay một năm. Khi đã trải qua hết thảy quá trình này , học viên sẽ trở thành một FP đích thực và nhận được chứng chỉ hành nghề. Không có một chương trình nào dành cho các FP trước khi hành nghề. Một cuộc thẩm tra nói dối Trải qua một cuộc thẩm tra nói dối là trải nghiệm đáng sợ thách thức từng đầu dây tâm thần của bạn , ngay cả người ý chí sắt đá nhất. Bạn ngồi đó , quấn quanh mình dồi dào dây dợ lằng nhằng. Dù cho bạn không có gì phải giấu , bạn cũng sẽ lo lắng liệu cái thiết bị kia có chỉ ra cái điều gì đó trái lại hay không. Người ta thường nói rằng , trải qua cuộc thẩm tra với máy polygraph không khác gì việc “chui vào một chiếc hộp” cả. Cuộc thẩm tra là cả một quá trình dài , được chia thành nhiều thời kì. Dưới đây là các thời kì của Nửa ngày thẩm tra bình thường: + Pretest: đây chỉ đơn thuần là cuộc phỏng vấn nho nhỏ giữa người thẩm tra và đối tượng , để giúp hai người có khả năng hiểu nhau hơn. Thời kì này kéo dài khoảng một giờ. Người thẩm tra cũng hỏi qua một tẹo chuyện liên quan tới Sự tình được điều tra. Khi đối tượng ngồi đó và đáp lại câu hỏi , người thẩm tra song song phác thảo nên một bản thông cáo về đối tượng. Người thẩm tra cần biết xem đối tượng sẽ đáp ứng như thế nào khi đáp lại câu hỏi và trải qua cuộc thẩm tra. + Design question: Người thẩm tra sẽ nghĩ ra những câu hỏi hướng về Sự tình cần điều tra , và thí nghiệm qua trên đối tượng. + In-test: Buổi thẩm tra thật sự bắt đầu. Người thẩm tra đưa ra 10 hoặc 11 câu hỏi , trong đó chỉ có 3 hay 4 câu liên đái tới vụ việc cần điều tra. Những câu hỏi khác là câu hỏi điều khiển – control questions. Những câu hỏi điều khiển là những câu hỏi rất phổ quát , kiểu như “Bạn đã bao giờ ăn trộm gì đó chưa?” – loại câu hỏi mà người đáp lại khó có khả năng nói “không”. Nếu đối tượng đáp lại không , người thẩm tra sẽ có những ám hiệu “chứng” để so với ám hiệu khi họ đáp lại các câu hỏi khác. + Post-test: Người thẩm tra sẽ tổng hợp lại dữ liệu của máy polygraph về đối tượng , và xem xét xem liệu đối tượng có nói dối hay không. Nếu có sự biến thiên rõ rệt , điều đó có nghĩa đối tượng đang nói dối , đặc biệt khi đối tượng có những biến hóa đồng đẳng đối với một câu hỏi được hỏi đi hỏi lại Hai ba lần. Đôi khi , người thẩm tra hiểu sai những biến hóa của đối tượng ở những câu hỏi cơ bản. Yếu tố con người và mục tiêu của cuộc thẩm tra thường là 2 lý do vì sao Cuối cùng thẩm tra với máy polygraph thường không được chấp nhận. Hai loại Cuối cùng sai: + Dương tính giả: đối tượng đáp lại thật nhưng bị hiểu nhầm thành nói dối. + Âm tính giả: đối tượng nói dối nhưng được hiểu thành nói thật. “Theo báo cáo , dương tính giả thường xảy ra nhiều hơn là âm tính giả” , theo Horvath. Những nhà vạch sai lầm chiếc máy polygraph tuy rằng , việc Cuối cùng dương tính giả xảy ra luôn luôn hơn là điều không xứng đáng , hệ thống này tợ hồ luôn kháng cự người nói thật. Những lỗi xảy ra thường do người thẩm tra Không tính trước kĩ hoặc họ phân tách sai Cuối cùng thẩm tra. “Lách luật”. Thông thường , những người trải qua cuộc thẩm tra với máy polygraph thường tìm cách gạt gẫm chiếc máy. Lại có nhiều trang web hay những cuốn sách ra đời nhằm mục tiêu hướng dẫn người ta qua mặt chiếc máy. Dưới đây là một số ví dụ giúp người ta lừa thiết bị này: + Dùng thuốc giảm đau. + Dùng thuốc chống ra mồ hôi ở đầu ngón tay. + Dùng đinh dưới gót giầy. + Tự cắn vào lưỡi , môi hay má. Ý tưởng gạt gẫm chiếc máy này khởi hành từ việc nó giúp họ làm sai lệch đi Cuối cùng của cuộc thẩm tra. Đối tượng sẽ có những đáp ứng đồng đẳng cho mọi câu hỏi , từ thời gian này người thẩm tra không thể phát Lộ rõ ra hành vi nói dối. Ví dụ , một người đặt chiếc đinh trong giày của mình , sẽ dẵm lên chiếc đinh ngay sau khi câu hỏi được đọc lên; biến hóa sinh lý của thân hình khi dẵm lên đinh đã che đi biến hóa khi nghe câu hỏi , khiến cho mọi đáp tương ứng các câu hỏi đều như nhau. Dù cho Cuối cùng như thế nào chăng , nó sẽ rất ít giá trị pháp lý. Thông thường , luật sư biện hộ sẽ cố tình nói rằng bị can đã vượt qua cuộc thẩm tra. Bạn sẽ rất ít khi nghe được sự La ó từ người thẩm tra ngay cả khi đối tượng biểu lộ những biến hóa của sự dối trá. Cuối cùng thẩm tra rất ít khi được chấp nhận. New Mexico là bang duy nhất chấp thuận Cuối cùng của cuộc thẩm tra. Các bang khác đưa ra nhiều quy định hơn đối với một bài thẩm tra. Dẫu sao trong hầu hết các trường hợp , người ta đều chấp thuận Cuối cùng như là một thí nghiệm ban đầu trên đối tượng. Ở mực độ liên bang , các chương trình cho một cuộc thẩm tra còn cao hơn và Cuối cùng phải qua sự bàn luận và chấp thuận của bồi thẩm đoàn.